– Là một trong 4 trọng trấn của Bắc thành Hà Nội, Thành cổ Sơn Tây là hiện thân cho một giai đoạn trong lịch sử đất nước; minh chứng thuyết phục cho sức mạnh, lòng quyết tâm chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Bảo tồn, phát huy hiệu quả di tích Thành cổ Sơn Tây sẽ góp phần khẳng định vị trí, vai trò, giá trị tiêu biểu của công trình này trong lịch sử, đồng thời khơi dậy tiềm năng phát triển du lịch văn hóa Thăng Long – Hà Nội.
– Theo sách Đại Nam nhất thống chí, Thành cổ Sơn Tây được hình thành từ năm Minh Mạng thứ ba (1822) để làm trọng trấn cho cả khu vực phía Tây thành Hà Nội. Đây là một trong 20 thành được xây dựng vào triều Nguyễn nhưng chỉ có duy nhất Thành Sơn Tây được xây dựng hoàn toàn bằng gạch đá ong – loại vật liệu đáp ứng được yêu cầu bền chắc của một công trình phòng thủ, lại rất sẵn có ở xứ Đoài. Những sự kiện lớn của tòa thành liên quan đến cuộc chiến chống thực dân Pháp của triều đình nhà Nguyễn trong lịch sử Việt Nam cho thấy, Thành là vùng “trọng địa” có chức năng che chở, bảo vệ cho đồng bằng và trung du Bắc Kỳ; đồng thời là “bàn đạp”, hậu cứ cho biên cương Tây Bắc.
– Thành có diện tích 16 ha, xung quanh có hào nước bao bọc, tường thành được kết cấu theo lối kiến trúc Vauban (có chỗ lồi ra để đặt các pháo đài). Trên mặt thành có nhiều lỗ châu mai giúp quân lính quan sát và chiến đấu. Thành có 4 cổng quay ra các hướng Bắc, Nam, Tây, Đông có tên là: cửa Hậu, cửa Tiền, cửa Hữu, cửa Tả. Trước đây bốn cửa đều có cầu gạch bắc qua hào nước, nhưng hiện nay chỉ có hai cửa chính là cửa Tiền và cửa Hậu, có cầu bắc qua hào nước, dẫn vào cổng thành. Hiện 4 cổng thành bằng đá ong còn giữ được nguyên vẻ nguyên sơ cổ kính, trên các cổng có vọng lâu và ụ súng. Theo sử sách ghi lại, ngày trước, thành Sơn Tây có 5 khu: khu giữa thành là khu nghi lễ, hai ao sen hai bên, có vọng lâu cao 18 thước. Trong thành có điện Kính Thiên rộng 5 gian lợp ngói lưu ly, bên trong có 2 cột tròn làm bằng gỗ lim sơn màu cánh gián. Hai gian bên có cửa sổ tròn trang trí hình chữ Thọ.
– Trải qua những thăng trầm và biến cố lịch sử, nhiều công trình của thành đã bị phá huỷ, tuy nhiên, nó vẫn còn nguyên vẹn hình dạng và những dấu tích của mình. Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích Thành cổ Sơn Tây, nhiều dự án tu bổ, khôi phục lại các công trình của thành đã được triển khai. Dựa vào các tư liệu cổ, các công trình như điện Kính Thiên, kỳ đài (cột cờ), tường thành bằng đá o¬ng … đã được dựng lại trên nền cũ. Đến với Thành cổ Sơn Tây hôm nay, du khách sẽ nhận thấy rõ dấu ấn của thời gian hay những vết tích của chiến tranh còn lưu lại ở nơi đây. Từ đoạn tường thành, cổng thành, giếng nước, khẩu súng thần công cho đến Vọng cung, Điện Kính Thiên, tất cả đều nhuốm màu xưa cũ, cổ kính nhưng vẫn hiện lên đầy nguy nga tráng lệ, thể hiện uy thế một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc.
– Với tính chất quan trọng về văn hóa, lịch sử cùng kỹ thuật xây dựng độc đáo, ngay từ năm 1924, Thành cổ Sơn Tây được Toàn quyền Đông Dương ra nghị định xếp hạng di tích; năm 1994, được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là di tích lịch sử cấp Quốc gia.
– Năm 2022, tòa thành đá ong nằm giữa trung tâm thị xã Sơn Tây vừa tròn 200 năm tuổi. Nhằm phát huy giá trị di tích Thành cổ Sơn Tây, thị xã Sơn Tây đã và đang tập trung triển khai nhiều giải pháp nhằm “đánh thức” tiềm năng di sản, như: Hình thành tuyến phố đi bộ xung quanh hào Thành cổ; tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học uy tín; xây dựng chuỗi trải nghiệm di sản “Thành cổ – Văn Miếu – Đền Và – Đường Lâm”… Việc xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận di tích Quốc gia đặc biệt cho Thành cổ Sơn Tây cũng là một trong những nhiệm vụ được địa phương hướng tới, góp phần khẳng định vai trò, vị trí di sản và nâng cao hiệu quả giáo dục, tuyên truyền, thúc đẩy ý thức, trách nhiệm bảo vệ di sản.
– UBND thị xã cũng đã xây dựng và triển khai kế hoạch về tổ chức các hoạt động kỷ niệm 200 năm xây dựng thành cổ Sơn Tây. Theo đó thị xã tổ chức trang trí, tuyên truyền trực quan xung quanh Thành cổ và các tuyến phố chính trên địa bàn; trưng bày tranh ảnh, hiện vật giới thiệu về di tích Thành cổ Sơn Tây; trưng bày sinh vật cảnh, cổ vật trong Thành cổ, thư pháp, diễn xướng hát văn…Phối hợp với Sở Du lịch Hà Nội, Trung tâm xúc tiến đầu tư du lịch thành phố Hà Nội tổ chức các hoạt động quảng bá du lịch trên địa bàn thị xã; tổ chức cho học sinh học tập và tham quan tại di tích Thành cổ Sơn Tây nhằm giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ; tăng cường công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng về giá trị về lịch sử, cảnh quan, kiến trúc của tòa Thành cổ; tăng cường tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao tại khu vực không gian phố đi bộ…
– Lễ kỷ niệm 200 năm Thành cổ Sơn Tây (1822-2022) và xúc tiến đầu tư phát triển du lịch được thị xã tổ chức vào hồi 19h00 ngày 12/11/2022 tại không gian Tuyến phố đi bộ xung quanh hào Thành cổ Sơn Tây với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc, hấp dẫn…
– Quý khách vui lòng liên lạc theo sđt sau: 0946477477 hoặc 0376568123 để đặt chương trình tham quan và tổ chức các hoạt động như kết nạp đội, kết nạp đoàn, cho học sinh.